پلاك دنداني چيست؟
ماده‌‌ي چسبنده‌ي نرم، شفاف و محكم اتصال‌يافته‌اي كه روي سطح دندان‌ها تجمع مي‌يابد، به شكل شايع پلاك خوانده مي‌شود. اين ساختمان با اصطلاح پلاك باكتريايي يا پلاك ميكروبي بهتر توصيف مي‌شود، چرا كه تقريبا تمام آن از باكتري‌ها و توليدات آن‌ها تشكيل مي‌شود. چسبندگي پلاك به سطح دندان‌ها و ساير ساختمان‌هاي جامد در دهان به حدي محكم است كه جريان بزاق يا اسپري آرام آب بر روي اين سطوح قادر به جدا كردن آن نمي‌باشد.
پلاك باكتريايي چگونه تشكيل مي‌شود؟
درواقع تجمع پلاك روي دندان‌ها نتيجه‌ي سلسله وقايعي فوق‌العاده سازمان‌يافته و برنامه‌ريزي‌شده است. بقاي موجودات در محيط دهان به توانايي آن‌ها به اتصال سطوح بستگي دارد. باكتري‌هايي كه قادر نباشند به سطوح دهاني مثل مخاط و سطوح دنداني چسبندگي پيدا كنند و معلق بمانند، با بزاق دهان شسته شده و حذف مي‌شوند. باكتري‌هاي موجود در پلاك دنداني كه عمدتا از نوع استرپتوكوك‌ها هستند، دو خاصيت مهم دارند:
- خاصيت چسبندگي به دندان‌ها و يا هر ساختمان جامد ديگري در دهان مثل ترميم‌ها، بريس‌ها ي ارتودنسي و يا انواع پروتز مثل روكش‌ها) لمينت دندان و...) و پروتز پارسيل و حتي جرم‌ها‌ي دنداني
- خاصيت پيوستگي به يكديگر و تشكيل توده يا كلني دادن
چگونه پلاك دنداني سبب ايجاد پوسيدگي مي‌شود؟
در مراحل اوليه‌ي تشكيل پلاك اين مجموعه قابليت بيماري‌زايي ندارد، زيرا به طور اعم از جوامع هوازي تشكيل شده و عموما فاقد تعداد كافي يا انواع خاص از باكتري‌هاي بيماري‌زا مي‌باشد. بنابراين توانايي توليد مقادير كافي از محصولات مخرب حاصل از متابوليسم را دارا نمي‌باشد.
چگونه پلاك دنداني سبب ايجاد بيماري‌هاي لثه‌اي مي‌شود؟
پلاك دنداني به دو دسته‌ي فوق‌لثه‌اي و تحت‌لثه‌اي تقسيم مي‌گردد. پلاك فوق‌لثه‌اي در قسمت بالاي مارجين‌هاي (لبه‌ها) لثه‌ها و يا درست در محاذات مارجين‌هاي لثه‌اي ديده مي‌شوند و پلاك تحت‌لثه‌اي در زير مارجين‌هاي لثه‌اي، بين دندان و بافت شيار لثه‌اي مشاهده مي‌گردند. و گاهي ممكن است فرد را ملزم به انجام جراحي زيبايي لثه بكند.
چه عواملي تجمع پلاك را مستعد مي‌سازند؟
بعضي از فاكتورها موجب مي‌گردند تجمع و گير پلاك دنداني تسريع شده و در عين‌حال برداشت آن توسط شخص دشوارتر گردد. اين عوامل شامل موارد زير هستند:
فاكتورهاي آناتوميك نظير قرارگيري نامناسب دندان‌ها، روي هم قرار گرفتن دندان‌ها و دندان‌هاي چرخش‌يافته يا كج‌شده.
پلاك در سطوح خشن ترميم‌ها( مثلا پركردن دندان ) نسبت به ترميم‌هايي كه سطح آن‌ها به خوبي پرداخت شده است، راحت‌تر تجمع مي‌يابد.
لبه‌هاي لثه‌اي ترميم زير‌لثه‌اي منجر به تشكيل بيشتر پلاك ميكروبي مي‌شود و رعايت بهداشت لثه در اين موارد نسبت به حالاتي كه لبه ترميم در حد و يا بالاتر از لبه‌ي لثه مي‌باشد، دشوارتر است.
پروتزهاي پارسيل متحرك غالبا منجر به افزايش تشكيل پلاك بر روي دندان‌هاي پايه مي‌شوند، كه اين مسئله ريسك مشكلات لثه‌اي و پوسيدگي دندان‌ها افزايش مي‌دهد.
دستگاه‌هاي ثابت ارتودنسي كه آن‌ها را به سختي مي‌توان تميز نمود، بخصوص براكت‌ها، بندها، سيم‌ها يا الاستيك‌هايي كه خيلي به لبه لثه نزديك مي‌باشند.