پلاک دندانی چیست؟
ماده‌‌ی چسبنده‌ی نرم، شفاف و محکم اتصال‌یافته‌ای که روی سطح دندان‌ها تجمع می‌یابد، به شکل شایع پلاک خوانده می‌شود. این ساختمان با اصطلاح پلاک باکتریایی یا پلاک میکروبی بهتر توصیف می‌شود، چرا که تقریبا تمام آن از باکتری‌ها و تولیدات آن‌ها تشکیل می‌شود. چسبندگی پلاک به سطح دندان‌ها و سایر ساختمان‌های جامد در دهان به حدی محکم است که جریان بزاق یا اسپری آرام آب بر روی این سطوح قادر به جدا کردن آن نمی‌باشد.
پلاک باکتریایی چگونه تشکیل می‌شود؟
درواقع تجمع پلاک روی دندان‌ها نتیجه‌ی سلسله وقایعی فوق‌العاده سازمان‌یافته و برنامه‌ریزی‌شده است. بقای موجودات در محیط دهان به توانایی آن‌ها به اتصال سطوح بستگی دارد. باکتری‌هایی که قادر نباشند به سطوح دهانی مثل مخاط و سطوح دندانی چسبندگی پیدا کنند و معلق بمانند، با بزاق دهان شسته شده و حذف می‌شوند. باکتری‌های موجود در پلاک دندانی که عمدتا از نوع استرپتوکوک‌ها هستند، دو خاصیت مهم دارند:
خاصیت چسبندگی به دندان‌ها و یا هر ساختمان جامد دیگری در دهان مثل ترمیم‌ها، بریس‌ها ی ارتودنسی و یا انواع پروتز مثل روکش‌ها ( لمینت دندان ، کامپوزیت روکش های تمام سرامیک و...)و پروتز پارسیل و حتی جرم‌ها‌ی دندانی
خاصیت پیوستگی به یکدیگر و تشکیل توده یا کلنی دادن
چگونه پلاک دندانی سبب ایجاد پوسیدگی می‌شود؟
در مراحل اولیه‌ی تشکیل پلاک این مجموعه قابلیت بیماری‌زایی ندارد، زیرا به طور اعم از جوامع هوازی تشکیل شده و عموما فاقد تعداد کافی یا انواع خاص از باکتری‌های بیماری‌زا می‌باشد. بنابراین توانایی تولید مقادیر کافی از محصولات مخرب حاصل از متابولیسم را دارا نمی‌باشد.
چگونه پلاک دندانی سبب ایجاد بیماری‌های لثه‌ای می‌شود؟
پلاک دندانی به دو دسته‌ی فوق‌لثه‌ای و تحت‌لثه‌ای تقسیم می‌گردد. پلاک فوق‌لثه‌ای در قسمت بالای مارجین‌های (لبه‌ها) لثه‌ها و یا درست در محاذات مارجین‌های لثه‌ای دیده می‌شوند و پلاک تحت‌لثه‌ای در زیر مارجین‌های لثه‌ای، بین دندان و بافت شیار لثه‌ای مشاهده می‌گردند.
چه عواملی تجمع پلاک را مستعد می‌سازند؟
بعضی از فاکتورها موجب می‌گردند تجمع و گیر پلاک دندانی تسریع شده و در عین‌حال برداشت آن توسط شخص دشوارتر گردد. این عوامل شامل موارد زیر هستند:
فاکتورهای آناتومیک نظیر قرارگیری نامناسب دندان‌ها، روی هم قرار گرفتن دندان‌ها و دندان‌های چرخش‌یافته یا کج‌شده.
پلاک در سطوح خشن ترمیم‌ها نسبت به ترمیم‌هایی که سطح آن‌ها به خوبی پرداخت شده است، راحت‌تر تجمع می‌یابد.
لبه‌های لثه‌ای ترمیم زیر‌لثه‌ای منجر به تشکیل بیشتر پلاک میکروبی می‌شود و رعایت بهداشت لثه در این موارد نسبت به حالاتی که لبه ترمیم در حد و یا بالاتر از لبه‌ی لثه می‌باشد، دشوارتر است.
پروتزهای پارسیل متحرک غالبا منجر به افزایش تشکیل پلاک بر روی دندان‌های پایه می‌شوند، که این مسئله ریسک مشکلات لثه‌ای و پوسیدگی دندان‌ها افزایش می‌دهد.
دستگاه‌های ثابت ارتودنسی که آن‌ها را به سختی می‌توان تمیز نمود، بخصوص براکت‌ها، بندها، سیم‌ها یا الاستیک‌هایی که خیلی به لبه لثه نزدیک می‌باشند.